با در نظر گرفتن قانون اساسی می‌توان گفت که یکی از پراهمیت ترین فرایض و مسئولیت های روابط بین زوجین تمکین زن از شوهر و شوهر از زن است که به عنوان مثال، در تعریف تمکین شوهر از زن، شوهر می‌بایست طبق قانون، نفقه‌ی زن را پرداخت کرده و درصدد برطرف کردن احتیاجات مالی و مادی وی برآید.
در نتیجه اگرچه لغت “تمکین” صرفا برای “زوجه” استفاده نمی شود اما عموما در مورد زنان مصداق پیدا کرده است. اصولا واژه‌ی “تمکین” در ازدواج بدان اشاره دارد که زن می بایستی در زندگی مشترک و همچنین روابط زناشویی از شوهر خود فرمانبرداری کند. شایان ذکر است که گاهی ممکن است یکی از زوجین (زن یا شوهر) از تمکین در برابر دیگری ابا ورزد. در چنین شرایطی اول بهتر است تا با مشورت و به صورت مسالمت آمیز مشکل را در خانواده حل کرد.
حال اگر با گفتگو مسئله حل نشد، باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و تقاضای “الزام به تمکین” داد. بنابراین در ادامه به صورت مختصر به بررسی مفهوم “الزام به تمکین” می‌پردازیم و پس از آن برای درک بیشتر دو مقوله‌ی “الزام به تمکین زن” و “الزام به تمکین مرد” خواهیم پرداخت.
الزام به تمکین و مفهوم آن
بر اساس آنچه که در بالا ذکر کردیم، الزام به تمکین عبارت است از ملزم نمودن قانونی یک فرد به انجام دوباره مسئولیت های زناشویی خود در قبال همسرش و همچنین بازگشت مجدد وی به زندگی مشترک. بنابراین اگر فردی از تمکین در قبال همسرش خودداری کرد، آن‌هم بدون داشتن هیچ گونه دلیل یا عذر موجهی، می‌توان درخواست الزام به تمکین داد.
لازم به ذکر است که الزام به تمکین، برخلاف معنای ظاهری، شامل تمکین اجباری زن یا مرد در قبال یکدیگر نیست؛ زیرا مجبور کردن یک زن یا مرد به تمکین با آزادی فرد در مغایرت کامل به سر می‌برد و عملا ممکن نیست.
برای مثال ممکن است که دادگاه زن را مجبور به تمکین درمقابل شوهر کند ولی چنین تمکینی از لحاظ عملی مقبول نیست و علیرغم حکم دادگاه به تمکین زن، نمی‌توان زن را ملزم به سکونت در خانه‌ی شوهر یا انجام مسئولیت‌های زناشویی کرد.
الزام به تمکین از سوی زن
زمانی‌که از معنا و مفهوم الزام به تمکین سخن به میان می آید، معمولا منظور الزام به تمکین زن است. زیرا انجام مسئولیت‌‌ها و وظایف توسط یک زن نقش پررنگ‌تری نسبت به انجام وظایف توسط یک شوهر دارد. البته همانطور که زن وظایفی در برابر شوهرش دارد، مرد نیز ملزم به پرداخت نفقه است.
در نتیجه اگر یک زن در عقد دائم مردی است، مکلف به تمکین از شوهر خود است، و اگر بدون هیچ دلیل موجه و قانونی از تمکین در برابر شوهر خود سر باز می‌زند و وظایف زناشویی خود را انجام نمی‌دهد، شوهر این حق را دارد تا بصورت قانونی از دادگاه تقاضای الزام به تمکین زن را داشته باشد.
در چنین شرایطی، زن باید به دادگاه مراجعه کرده و نسبت به ادعای شوهر پاسخگو باشد و چنانچه زن مدعی است که عذری موجه برای عدم تمکین در قبال شوهر دارد، آن را در اختیار دادگاه قرار می‌دهد.
الزام به تمکین از طرف مرد
همانطور که در بالا ذکر شد، علاوه بر امکان مطرح کردن دعوای الزام به تمکین زن در دادگاه از سوی شوهر، زن نیز می‌تواند، تحت دلایل و شرایطی، تقاضای الزام به تمکین مرد را در دادگاه ارائه نماید. هرچند زن به دلیل شرم و حیا، معمولا کمتر چنین درخواستی را در دادگاه ذکر می‌کند. زن، در عوض، الزام به تمکین شوهر را همراه با دادخواست مطالبه نفقه ادعا می‌کند.
البته شوهر نیز، شرعا و قانونا، مکلف به تمکین در برابر زن خود است و در صورت عدم انجام آن توسط مرد، زن دلایل کافی و لازم برای الزام به تمکین مرد را در دست و کنترل خواهد داشت.
پیشنهاد می کنیم مقالات تمکین و عدم تمکین به چه معناست؟ و در چه مواردی زن مجاز به عدم تمکین است؟ را حتما بخوانید.
الزام به تمکین و سوالات متداول آن
الزام به تمکین را چگونه می‌توان تعریف کرد؟
اگر در دادگاه حکمی جهت لزوم تمکین زن یا شوهر توسط همسر صادر شود، الزام به تمکین رخ داده است.
آیا می‌توان زن را مجبور به تمکین از شوهر کرد؟
از لحاظ عملی خیر. درست است که دادگاه حکمی مبتنی بر تمکین زن از شوهر صادر می‌کند ولی از لحاظ عملی چنین چیزی وجود ندارد.
چگونه می‌توان زن یا شوهر را ملزم به تمکین کرد؟
جهت ملزم کردن زن یا مرد به تمکین، فرد می‌بایست دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد.