تمکین، از جمله تکالیفی است که، طبق شرع و قانون، از زمانیکه زوجین به نکاح یکدیگر در می‌آیند یا عقد رسمی میکنند بر ذمه آنها قرار می‌گیرد. قبلا در مقاله تمکین و عدم تمکین به چه معناست؟ مفصل در مورد این قضیه صحبت کرده ایم. بنابراین می‌توان گفت که به عبارتی تمکین تکلیفی است که انجام آن توسط زوجین الزامی است چرا که این تکلیف، حقی است بر گردن هر کدام از آنها نسبت به دیگری. البته شایان ذکر است که تمکین شامل محدودیت هایی است و همواره، چه شرعا و چه قانونا، مواردی برای مجاز بودن عدم تمکین از جانب زن وجود دارد.
از این رو، نمی‌توان زن را ملزم به تمکین کرد و این عدم تمکین باعث نمی‌شود که نفقه‌ی زن از بین برود. به همین سبب در ادامه به بیان مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است و به عبارتی از اجازه قانونی برای عدم تمکین برخوردار است، می‌پردازیم. قبل از هرچیز پیشنهاد می کنم حتما مقاله الزام به تمکین یعنی چه؟ را بخوانید.
چه زمانی زن مجاز به عدم تمکین است؟
بر پایه قانون، زن در بعضی موارد اجازه‌ی قانونی برای عدم تمکین دارد. در این صورت، زن، اگر موارد قانونی برای عدم تمکین داشته باشد، می‌تواند هم از تمکین در برابر شوهرش سر باز بزند و هم نفقه‌ی خود را حفظ کند. مواردی که زن می‌تواند از تمکین در قبال شوهرش خودداری کند را در ادامه بررسی می‌کنیم.
ابتلای شوهر به امراض جنسی و مقاربتی
بر پایه ماده 1127 قانون مدنی، “اگر شوهر بعد از عقد به یکی از بیماری‌های جنسی یا مقاربتی مبتلا شود، زن حق دارد از تمکین در قبال شوهرش خودداری کند. لازم به ذکر است که در چنین صورتی، حق نفقه‌ی زن برای وی حفظ شده و قطع نمی‌گردد.” بنابراین، با توجه به این ماده، در صورت مبتلا شدن مرد به یکی از بیماری‌های مقاربتی، زن می‌تواند با هدف مصونیت از بیماری از انجام روابط زناشویی با شوهر خودداری کند.
به صورت کلی می‌بایست ذکر کرد که پرداخت نفقه به زن در ازای تمکین زن از مرد است. در صورتیکه زن، به دلیل جلوگیری از بیمار شدن، در قبال شوهر تمکین نکند، باز هم مرد باید نفقه زن را بپردازد زیرا عدم تمکین زن به دلیل مصون بودن از بیماری مقاربتی شوهر است. بنابراین، شوهر در چنین شرایطی و به دلیل عدم تمکین زن نمی‌تواند از پرداخت نفقه به زن ابا ورزد و ملزم به انجام آن است و در صورت عدم انجام آن، محکوم به مجازات نپرداختن نفقه می‌شود.
البته باید به خاطر سپرد که در این ماده، عدم تمکین ناظر به تمکین خاص است؛ بدین صورت که زن می‌تواند از انجام روابط زناشویی با شوهر بپرهیزد ولی وی ملزم به تمکین عام در قبال شوهر است.
ضرر بدنی، مالی و شرافتی
با توجه به قانون 1115 مدنی، “چنانچه زندگی مشترک زن با مرد زیر یک سقف و در یک خانه، منجر به آسیب بدنی، مالی و یا شرافتی برای زن شود، این امکان برای زن در نظر گرفته شده است که بتواند خانه مجزایی داشته باشد و طبق قانون در صورت اثبات امکان ضرر و آسیب در ادامه هم منزلی با شوهر برای زن، دادگاه دستور بازگشت به خانه شوهر نخواهد داد. در این حالت شوهر می‌بایست کماکان طبق قانون ضمن عقد نکاح به پرداخت نفقه اقدام کند.” بر همین اساس، چنانچه زندگی در یک خانه با شوهر یا تمکین زن از شوهر برای زن خطرناک باشد، زن می‌تواند از تمکین در قبال شوهر ابا ورزد، آنهم در حالیکه همچنان حق نفقه‌ی وی محفوظ است.
تعیین محل زندگی توسط زن
بنابر ماده 1114 قانون مدنی، زن می‌بایست در خانه ای که توسط شوهر انتخاب شده است زندگی کند، به استثنا زمانیکه اختیار انتخاب خانه به زن داده شده و وی مسئول انتخاب منزل باشد. در چنین شرایطی، زن این اختیار را دارد که در یک خانه‌ی مشترک با شوهر خود زندگی نکند. البته زن همچنان مکلف است که وظایف زناشویی خود را انجام داده و در قبال شوهر تمکین کند.
بیماری های خاص زنان
چنانچه زن بیمار شود، می‌تواند از تمکین خاص در برابر شوهرش بپرهیزد؛ در واقع بعضی از بیماری‌ها برای زن مجوزی قانونی و مشروع برای عدم تمکین خاص ایجاد میکنند. به‌عنوان مثال، یکی از بیماری‌هایی که باعث مشروع شدن عدم تمکین زن هستند، رَتَق و قَرَن است که یعنی آلت تناسلی زن مسدود است. به علاوه، اگر زن در دوره‌ی عادت ماهیانه خود به سر می‌برد، می‌تواند بصورت کاملا مجاز از تمکین در قبال شوهر خودداری کند.
استفاده از حق حبس
یکی از موارد دیگری که در آن زن مجاز به عدم تمکین است، استفاده زن از حق حبس خود است. بنا به ماده 1085 قانون مدنی، زن این اختیار را دارد تا زمانیکه شوهر مهر وی را پرداخت نکرده است، از انجام وظایف و مسئولیت های خود در قبال شوهرش خودداری کند؛ البته این موضوع در صورتی قابل اجراست که زن طبق عقد نکاح درخواست نفقه را به زمان مشخصی موکول نکرده باشد و به هر ترتیب این قانون موجب ساقط شدن پرداخت نفقه توسط شوهر نخواهد شد. به بیان دیگر، در صورتیکه زن و شوهر رابطه‌ی زناشویی نداشته باشند، زن می‌تواند تا هنگامیکه شوهر مهریه‌ی وی را تمام و کمال پرداخت نکرده باشد، از تمکین در برابر شوهر پرهیز کند و کماکان هم حق نفقه‌ی وی حفظ خواهد شد.
واجبات شرعی
زن می‌تواند در زمان حج و اعتکاف و همچنین روزهایی که روزه دارد از تمکین خاص ابا ورزد.